مقاله/ آداب مهماني خدا

شايد برخي چنين فكر كنند كه ميهماني خدا فقط در اين خلاصه مي شود كه يك روزه دار همراه ديگر روزه داران در وقت سحر به امساك پرداخته و در پايان روز به افطار بپردازد، و همين مسئله همه ساله تكرار مي شود. اما اين به تنهايي هرگز كافي نيست چرا كه هدف اين نبوده كه مسلمانان فقط چند ساعتي از روز و چند روزي از سال را از خوردن و آشاميدن خودداري كنند بلكه در اين يك ماه بايد جهاد كنند، جهادي پيگير و تلاشي مستمر در راستاي تهذيب نفس و اصلاح خويش. اين يك ماه كلاس آموزش و تمرين آموخته ها است. كلاسي براي آزمودن فضائل اخلاقي و تلاش براي ترك رذائل شيطاني و ضداخلاقي، كه از جمله اين فضائل است.

1) كنترل زبان

زبان نشانه عقل يا جهل انسان است و مايه عزت يا ذلت اوست.

از اينرو در روايات و احاديث اسلامي درباره كنترل اين عضو كوچك اما بسيار خطرناك هشدارهاي فراواني داده شده است پيامبر(ص) با مهم شمردن اين امر، اين چنين توصيه فرمودند: (( اي گروهي كه خود را آماده ضيافت الهي نموده ايد، زبانتان را در اين ماه كاملاً كنترل نماييد تا در محضر پروردگار خطايي از او سر نزند)). ( فضائل الاشهر الثلاثه ص77 )

2) كنترل چشم

دومين عاملی كه ميهمان بايد در اين ضيافت الهي درنظر گرفته و رعايت كند، كنترل چشم است.

پيامبر(ص) درباره رعايت اين نكته مي فرمايد: ((چشم خود را فرو پوشانيد از آنچه كه نگاه شما به آن روا نيست.))
آري خداوند به بندگان چشم داده تا ببينند، اما نه اين كه به هر چيز و به هر كس نظر كنند. چشم داده است تا راه خود را بيابند، به غذاي فكري و بدني خويش خوب نظر بيفكنند و اين دستور اوست كه مي فرمايد:

((فلينظر الانسان الي طعامه)) (سوره عبس آيه 24)

با اين بيان مي توان گفت يك نگاه واجب داريم و اين همانست كه گفته شد. دوم نگاه مستحب است كه در روايات به آن اشاره شده است. چنانچه فرموده اند: (( نگاه كردن به صورت علي بن ابي طالب ، پدر، مادر، عالم، برادر ديني، امام عادل، قرآن، و كعبه عبادت است.)) (سفينه البحار ج 2 ص596) و همچنين نگاه كردن به آب و طبيعت، و سبزه، گل و گياه باعث زدوده شدن غم و غصه از انسان مي شود.

نگاه سوم ، آن كه از نظر شرع مقدس جايز نيست و آن نگاه به نامحرمان است و كنترل چشم دربرابر آنها يكي از آداب و شرايط اين ميهماني بزرگ است و قرآن مجيد نيز در آياتي تمام مسلمانان را به اين امر الهي فراخوانده و مرد و زن را از نگاه هاي حرام و غيرشرعي به يكديگر برحذر داشته است.(بحارالأنوار ج 104 ص35)

3)  كنترل شنوايي

همانگونه كه دربين انسانها يك نظام حقوقي نسبت به يكديگر حاكم است، بين اعضاي يك انسان نيز حقوقي هست كه مي بايد به آن حقوق حتما توجه بشود.

امام زين العابدين(ع) در رساله حقوق، ضمن پنجاه حقي كه بر يك فرد مطرح مي فرمايد براي نفس و زبان و شنوايي و بينايي و دست و پا و شكم و غير آن حقوقي را بيان كرده است.

امام زين العابدين(ع) درباره حقي كه شنوايي بر انسان دارد چنين فرموده: (( حق شنوايي اين است كه آن را از شنيدن غيبت و شنيدن هرآنچه كه شنيدنش بر او حلال نيست، پاك و منزه ودور گرداني)).(ذرايع البيان ص 206)

پيامبر بزرگوار اسلام(ص) ضمن خطبه شعبانيه خود به سومين ادب از آداب اين ضيافت الهي اشاره نموده مي فرمايد:

((خود را از آنچه كه شنيدنش بر شما حلال و جايز نيست دور بداريد)).( فضائل الأشهر الثلاثه ص77)

4) كنترل خشم

غضب و خشم يكي از حالات بسيار زشت انساني است كه باعث حركت روح حيواني او مي شود، گاهي اين دخالت به حدي به پيش مي آيد كه قوه عاقله و فكر سالم انسان را مي پوشاند.

اخبار و احاديث فراواني در مذمت خشم ناپسند وارد شده و همه آنها دلالت بر اين دارند كه ايمان را فاسد مي گرداند چنانكه سركه عسل را فاسد مي كند.( معراج السعاده ص 77 )

پس در اين ماهي كه افتخار حضور و شركت در ميهماني رب الأرباب را داريم بايد علاوه بر كنترل چشم و گوش و زبان بر خشم خود نيز مسلط باشيم.

امام رضا(ع) در سخني درباره فضيلت ماه رمضان چنين فرموده است: ((هركه در ماه رمضان خشم خود را فرونشاند خداوند خشم و غضب خود را درباره اش در روز قيامت فرو مي نشاند.)) (فضائل الأشهر الثلاثه ص97)

5) پرهيز از محرمات

هيچ عاملي به اندازه تقوا و پرهيزكاري نمي تواند انسان را از اقبال بر محرمات باز دارد. و در ماه رمضان در ماه ضيافت الهي هرچه تقواي يك روزه دار بيشتر شد از محرمات فاصله خواهد گرفت و به سمت خوبي ها و فرامين الهي حركت خواهد كرد. ماه رمضان ماهي است كه خداي مي خواهد بندگانش با چشمي پاك و دلي پاك تر به سوي او روي آورند، موحدان و روزه داران بااجتناب از محرمات در اين ماه پرفيض و رحمت براي هميشه از حرام فاصله بگيرند.

ابوسعيد خدري از پيامبر(ص) نقل كرده كه فرمود: ((هر بنده اي كه ماه رمضان را درك كند، پس اگر روزها را روزه بدارد و آزارش به ديگران نرسد و چشم خود را از نامحرمان پوشاند، و از آنچه كه خداوند بر او حرام كرده پرهيز نمايد، خداوند بهشت را بر او واجب مي گرداند.)) (فضائل الأشهر الثلاثه ص103)

به اميد روزي كه تمام بندگان خدا از اين فضاي معنوي بهره كاملي ببرند.

ابوالفضل علی دایی

دفتر امور فرهنگي و ديني